آزمایش قند سه ماهه هموگلوبین گلیکوزیله شده ( HbA1C)
آزمایش HbA1C از آزمایش های است که در غربالگری افراد مبتلا به دیابت، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد و مانند آزمایش FBS در بیشتر موارد برای تشخیص بیماری دیابت تجویز میشود. در واقع افراد مبتلا به دیابت برای اندازه‌گیری میزان کلی کنترل قند خون محدودیت بسیاری دارند. این امر ناشی از این است که قند خون بسته به زمان روز، میزان فعالیت و حتی تغییرات هورمونی میتواند بسیار متفاوت باشد. آزمایش HbA1C میزان هموگلوبین موجود در خون که گلوکز به آن متصل است مورد بررسی قرار می دهد. در این آزمایش میزان گلوکز یا همان قند خون در طی ۲ تا ۳ ماه بررسی میشود. اگر میزان قند خون از حد نرمال بالاتر نشان داده شود، بروز بیماری دیابت مشخص خواهد شد. البته نتیجه آزمایش در صورت داشتن بیماری‌های کلیوی و کبدی میتواند غیر عادی باشد. در این صورت لازم است پزشک را در جریانم قرار دهید.
آزمایش A1C در دهه 1980 در دسترس قرار گرفت و به سرعت به ابزاری مهم در کنترل دیابت تبدیل شد. آزمایش A1C میزان متوسط گلوکز خون را طی دو تا سه ماه گذشته ارزیابی می‌کنند. بنابراین حتی اگر میزان قند خون ناشتای شما بالا باشد، احتمال دارد قند خون طبیعی باشد، و یا ممکن است عکس این حالت رخ دهد.
این آزمایش میتواند یک مکمل ارزشمند در تعیین مسیر درمان(استفاده از داروهای خوراکی،انسولین،پیوند سلول های )باشد.اندازه گیری برای گروه های خاصی از بیماری ارزش خاصی دارد.
آزمایش هموگلوبین A1c یا آزمایش HbA1c نیز شناخته میشود.اسامی دیگر این آزمایش شامل آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله،آزمایش گلیکوهموگلوبین،آزمایش هموگلوبین گلیسیته یا آزمایش A1C هستند.
- A1c Hemoglobin
- Glycated Hemoglobin
- Glyco HGB (Glycosylated Hemoglobin)
- Glyco-Hb
- HA1C, B
- HBA1c, B
- Hemoglobin A1(a)
- Hemoglobin A1(b)
- Hemoglobin A1C, B
- HgbA1c
- Glycosylated Hemoglobin
A1C میزان هموگلوبین موجود در خون را که گلوکز به آن متصل است را اندازه‌گیری می‌کند. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز یافت میشود و اکسیژن را به بدن می‌رساند. زمانی که با قند آزاد در خون ترکیب شوند این قند از طریق خون به تمام نقاط بدن حمل میشود. وجود قند در برخی از اندام‌ها آثار و مشکلات جدی را در بیمار میتواند به همراه داشته باشد.سلول‌های حاوی هموگلوبین به طور مداوم در حال مرگ و بازسازی هستند. طول عمر این سلول‌ها تقریباً سه ماه است.
عوامل تاثیرگذار در نتیجه آزمایش HbA1C
آزمایش میانگین قند سه ماه خون نیازی به ناشتایی ندارد. با این حال برخی شرایط باعث بروز نتایج کاذب A1C در آزمایش خون می شود از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نارسایی کلیه، بیماری کبد یا کم خونی شدید
- اگر قبل از آزمایش دچار استرس شده باشید یا دچار بحران افسردگی هستید نتیجه آزمایش تحت تاثیر قرار می‌گیرد
- عوامل وراثتی مانند خونریزی داخلی یا سایر بیماری‌ها
- نژاد مردمان با تبار آفریقایی، مدیترانه‌ای، یا آسیای جنوب شرقی با انواع هموگلوبین کمتر
- افراد مبتلا به اختلالات خونی خاص (مانند کم خونی داسی شکل یا تالاسمی)
- مصرف برخی از داروهای خاص مانند استروئیدها و داروهای HIV
- مشکلات مربوط به گردش خون
- مصرف مواد مخدر
- از دست دادن خون یا اهدای خون
اگر هر یک از این عوامل ذکر شده در مورد شما صدق می‌کند، موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
آزمایش HbA1C چه زمانی درخواست میشود؟
- ارزیابی و کنترل طولانی مدت غلظت گلوکز خون در بیماران دیابتی
- تشخیص دیابت
- شناسایی بیماران در معرض خطر ابتلا به دیابت (پیش دیابت(آزمایش A1C را طبق توصیه پزشک در فواصل زمانی منظم (معمولاً هر ۱ تا ۲ سال یکبار) تکرار نمائید.
- این سنجش در تعیین کنترل روزانه گلوکز مفید نیست و نباید به جای آزمایش خانگی روزانه قند خون استفاده شود.
- بیماران دیابتی نوع 1 ناپایدار(در حال مصرف انسولین)که سطح قندخون در آنها به طور قابل توجهی روز به روز متفاوت است.
- بیماران دیابتی نوع 2 که باردار می‌شوند.
بهترین زمان برای انجام آزمایش قند سه ماهه
HbA1c بالا در آزمایش قند سه ماهه به این معنی است که قند خون شما بیش از حد نرمال است و این روند ناسالم احتمال ابتلا به عوارض دیابت، مانند مشکلات چشم و پاها را افزایش دهد. در چنین شرایطی انجام منظم آزمایش HbA1c و دانستن سطح قند خون به شما کمک می‌کند تا خطر عوارض مخرب آن را کاهش دهید.
این آزمایش را می توانید یک بار در سال به عنوان آزمایش سالانه در برنامه سلامت خود قرار دهید اما ا افراد مبتلا به دیابت نیاز به آزمایش قند خون سه ماهه بیشتری دارند و به طور میانگین هر سه تا شش ماه انجام آن توصیه میشود.
ضرورت انجام آزمایش HbA1C در گروه های سنی چیست؟
غلظت HbA1c در خون با افزایش سن بیشتر میشود و به همین ترتیب دیابت و پیش دیابت نیز در گروه‌های سنی بالاتر شیوع بیشتری دارد. بر اساس مطالعات ، ۳ درصد از افراد بالغ ۱۸ تا ۴۴ سال مبتلا به دیابت هستند و در بزرگ‌سالان بالای ۴۵ سال به ۱۲.۴ درصد می‌رسد. در گروه سنی ۶۵ تا ۷۵ سال میزان شیوع دیابت ۲۱.۴ درصد و در افراد سالخورده بزرگتر از ۷۵ سال حدود ۲۱.۸ درصد است.
در خصوص افراد مبتلا به پیش دیابت نیز طبق آمار CDC حدود ۲۴.۳ درصد از افراد ۱۸ تا ۴۴ سال به پیش دیابت مبتلا هستند در حالی‌که در افراد ۴۵ تا ۶۴ سال این نسبت ۴۱.۷ درصد است. همانطور که مشاهده می‌کنید با بالا رفتن سن خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نیز افزایش می‌یابد و این موضوع به ویژه از سن ۴۵ سالگی به بعد محسوس‌تر است.
بالابودن نتیجه آزمایشات A1Cبه چه معنای است؟
سطح بالای A1C نشانگر دیابت کنترل نشده است که با افزایش خطر ابتلا به شرایط زیر همراه است:
- بیماری‌های قلبی عروقی، مانند سکته و حمله قلبی
- آسیب چشم که ممکن است منجر به کوری چشم شود
- کند شدن روند ترمیم زخم و عفونت
- بیماری کلیوی
- آسیب های عصبی
- بی‌حسی، گز گز دست و پا و بی حسی پا به دلیل آسیب عصبی
اگر در مراحل اولیه ابتلا به دیابت نوع 2 هستید، تغییرات کوچک در سبک زندگی میتواند تغییرات چشمگیری ایجاد کند و حتی دیابت را بهبود بخشد. کاهش وزن و برنامه ورزشی نیز میتواند کمک کننده باشد. دیابت نوع 1 به محض تشخیص به انسولین نیاز دا
دلایل بالا بودن HbA1C در آزمایش خون چیست؟
بعضی از عوامل خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند. بالا بودن HbA1C در آزمایش خون می‌توان به سابقه خانوادگی دیابت، BMI بالای ۲۵، فشار خون بالا، سابقه بیماری قلبی و عدم فعالیت بدنی اشاره کرد.
علائم افزایش قند خون در افراد مبتلا به دیابت پنهان چیست؟
- افزایش تشنگی و خشکی دهان
- تکرر ادرار
- خستگی
- تاری دید
- کاهش وزن ناخواسته
- مبتلا شدن مکرر به عفونت‌هایی مانند برفک، عفونت مثانه و عفونت‌های پوستی
چه عواملی ریسک ابتلا به دیابت را افزایش می دهند؟
موارد متعددی وجود دارند که می‌توانند ریسک ابتلا به دیابت را افزایش دهند از جمله:
- عوامل ژنتیکی و پیشینه خانوادگی
- عفونت ویروسی یا باکتریایی
- بیماری‌های خود ایمنی
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک. زمانی که بدن در برابر انسولین مقاومت نشان دهد، زمینه برای ابتلا به دیابت نوع دو فراهم میشود.
- سندروم کوشینگ. در این بیماری، هورمون کورتیزل به مقادیر زیاد در بدن ترشح شده و سطح قند خون را در بدن افزایش می‌دهد.
- بیماران مبتلا به گلوکاگونما. در این بیماری بین مقدار انسولین و گلیکوژن تعادل وجود ندارد. این امر ریسک ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
تفسیر آزمایش HbA1C (قند خون سه ماهه )
مقدار نرمال HbA1C در خون باید کمتر از ۴۲ میلی مول در مول باشد. اگر این مقدار بین ۴۲ تا ۴۷ میلی مول در مول باشد در این صورت شما در معرض ابتلا به دیابت هستید. اگر نتیجه آزمایش، مقدار بیش از ۴۸ میلی‌مول در مول را نشان بدهد بدین معناست که شما به دیابت مبتلا شده‌اید. آزمایش HbA1C در بارداری نیز تجویز میشود. همچنین انجام این تست آزمایش در بازه‌های زمانی مشخص برای مدیریت قند خون افراد مبتلا به دیابت نیز ضروری است. به طور کلی، هدف مهم برای HbA1C این است که نتیجه آزمایش کمتر از 7٪ باشد.افرادی که قند خون بالا ندارند،تقریباً 5درصدهموگلوبین گلیکوزیله دارند. سطح 5.7 تا 6.4 درصد نشان دهنده پیش دیابت است. سطح A1C افرادی دیابتی 6.5 درصد یا بالاتر است. برای کنترل کلی گلوکز، افراد دیابتی باید حداقل دو بار در سال نسبت به انجام آزمایشات HbA1C اقدام کنند. در صورت ابتلا به دیابت نوع 1، یا باردار بودن، باید اندازه‌گیری‌های بیشتری انجام شود.
بالا بودن HbA1C خطر ابتلا به چه بیماری‌هایی را افزایش می‌دهد؟
اگر در آزمایش HbA1C، تعداد گلبول‌های قرمز آغشته به قند در خون از حد نرمال بالاتر برود و این وضعیت طولانی شود احتمال ابتلا به یبماری‌های خطرناک مانند:کتواسیدوز دیابتی(DKA):دراین حالت بدن شروع به تجزیه چربی می‌کند و میتواند بیمار را در کمای دیابتی فرو ببرد. این حالت در بیمارانی که دیابت آنها در وضعیت وخیم قرار دارد مشاهده میشود.قند خون هیپراسمولار (HHS): در این اختلال بدن سعی دارد از طریق دفع زیاد آب، قند اضافه را دفع کند به همین دلیل شخص با خشکی و کمبود آب مواجه میشود. این اختلال میتواند آسیب برخی اندام‌ها مانند کلیه، رگ‌ها و چشم را به همراه داشته باشد. بیمارانی با این وضعیت مواجه می‌شوند که وضعیت آنها وخیم نیست اما برای مدت زمان طولانی مثلأ چندین سال به بیماری دیابت مبتلا بوده‌اند.
تفاوت آزمایش قند خون و HbA1C در چیست؟
در آزمایش قند خون ،با اندازه‌گیری گلوکز نمونه خون در حالت ناشتا بدست می آید و در واقع نشان دهنده وضعیت حال حاضر قند خون شما است.
درحالی‌که آزمایش HbA1c به عنوان یک شاخص بلندمدت، میانگین سطح قند خون را در یک دوره ۲ تا ۳ ماهه ارزیابی می‌کند و نیازی به ناشتا بودن برای انجام آزمایش نیست. از این‌رو آزمایش HbA1c کمتر تحت تاثیر فاکتورهای مختلف مثل مواد غذایی مصرف شده و استرس قرار می‌گیرد.
تست‌های مکمل آزمایشHbA1C
اگر نتیجه آزمایش HbA1C بالاتر از حد نرمال باشد، ممکن است آزمایش A1C تکرار گردد و یا آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) یا آزمایش FBS جهت تایید تشخیص اولیه تجویز شوند.
برای گرفتن آزمایش خون کافیست با همکاران ما در آزمایشگاه بوستان تماس حاصل نمایید تا در زمان مشخص از شما یک نمونه خون گرفته شود تا شما بدون دردسر عملکرد کلی بدن خود و میزان سلامتی ارگان های مختلف را بررسی نمایید.
